Blog

Türkiye’de Göçmenlik Hukuk

TÜRKİYE’NİN GÖÇMENLİK DURUMU VE GÖÇMENLİK HUKUKUNUN TEMELLERİ

Göçmenlik hukuku, bir ülkeye giren, çıkan veya o ülkede yaşayan yabancıların hak ve yükümlülüklerini düzenleyen hukuk dalıdır. Göçmenlik hukuku, ulusal ve uluslararası düzeyde farklı kaynaklara dayanır. Ulusal düzeyde, her ülkenin kendi göçmenlik mevzuatı vardır. Uluslararası düzeyde ise, göçmenlerin korunması için çeşitli sözleşmeler ve belgeler bulunmaktadır.

Göçmenlik hukukunda sıkça kullanılan bazı temel kavramlar şunlardır:

İKAMET İZNİ

Bir yabancının belirli bir süre için bir ülkede yaşama hakkını gösteren belgedir. İkamet izni verilmesi, o ülkenin yetkili makamlarının takdirine bağlıdır. İkamet izni verilmesi için genellikle başvuru sahibinin geçerli bir pasaportu, sağlık sigortası, yeterli maddi kaynağı ve bazen de sabıka kaydı olması gerekir. İkamet izni süresi dolduğunda yenilenmesi veya başka bir ülkeye çıkılması gerekir.

İkamet izni çeşitleri, yabancıların Türkiye’de kalma amaçlarına ve sürelerine göre belirlenir. 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’na göre, ikamet izni çeşitleri şunlardır:

Kısa dönem ikamet izni: Türkiye’de 90 günden fazla kalmak isteyen ancak uzun dönem ikamet izni alamayan yabancılara verilen izindir. Bu izin, genellikle turistik, ticari, eğitim, sağlık, araştırma, spor veya kültürel faaliyetler için verilir. Kısa dönem ikamet izni süresi en fazla iki yıldır.

Uzun dönem ikamet izni: Türkiye’de en az 8 yıl süreyle kısa dönem ikamet izni ile kalan ve belirli şartları taşıyan yabancılara verilen izindir. Bu izin, yabancılara Türk vatandaşlarına tanınan haklardan yararlanma imkanı sağlar. Uzun dönem ikamet izni süresizdir.

Aile ikamet izni: Türkiye’de uzun dönem ikamet iznine sahip olan veya en az bir yıl süreyle çalışma iznine sahip olan yabancıların eş ve çocuklarına verilen izindir. Bu izin, aile bireylerinin Türkiye’de birlikte yaşamasını sağlar. Aile ikamet izni süresi en fazla üç yıldır.

Öğrenci ikamet izni: Türkiye’de resmi veya özel bir eğitim kurumuna kayıtlı olan yabancı öğrencilere verilen izindir. Bu izin, öğrencilerin eğitim süreleri boyunca Türkiye’de kalmasını sağlar. Öğrenci ikamet izni süresi en fazla bir yıldır.

İnsani ikamet izni: Türkiye’de uluslararası koruma başvurusu reddedilen veya iptal edilen ancak sınır dışı edilemeyen veya edilmemesi gereken yabancılara verilen izindir. Bu izin, yabancıların insan haklarına uygun bir şekilde Türkiye’de kalmasını sağlar. İnsani ikamet izni süresi en fazla bir yıldır.

İnsan ticareti mağduru ikamet izni: Türkiye’de insan ticareti mağduru olduğu tespit edilen veya şüphesi bulunan yabancılara verilen izindir. Bu izin, yabancılara koruma ve iyileştirme hizmetleri sunulmasını sağlar. İnsan ticareti mağduru ikamet izni süresi en fazla altı aydır.

ÇALIŞMA İZNİ

Çalışma izni, Türkiye Cumhuriyeti’nde bulunup çalışmak isteyen yabancılara verilen, çalışma ve ikamet hakkı sağlayan bir belgedir. Çalışma izni olmayan yabancıların Türkiye’de çalışması yasal değildir ve yaptırıma tabidir. Çalışma izni başvurusu, yabancının oturma izni durumuna göre Türkiye’den veya yabancının ülkesindeki Türk temsilciliklerinden online olarak yapılabilir. Çalışma izni süreli, süresiz ve bağımsız olmak üzere farklı türlerde düzenlenebilir.

Çalışma izni almak için aşağıdaki adımları izlemeniz gerekir:

Öncelikle çalışma izni türünüzü belirlemeniz gerekir. Çalışma izni türleri şunlardır:

Süreli çalışma izni: İlk başvuruda en çok bir yıl, uzatma başvurularında ise en çok üç yıl verilen bir izindir. Bu izin, genellikle belirli bir işveren veya meslek grubu için verilir.

Süresiz çalışma izni: En az sekiz yıl kanuni çalışma izni olan veya uzun dönem ikamet izni bulunan yabancılara verilen bir izindir. Bu izin, yabancılara Türk vatandaşlarına tanınan haklardan yararlanma imkanı sağlar.

Bağımsız çalışma izni: En az beş yıl süreli çalışma izni olan veya Türkiye’de doğmuş veya 18 yaşından önce gelmiş olan yabancılara verilen bir izindir. Bu izin, yabancıların herhangi bir işverene bağlı olmadan kendi işlerini kurmalarını veya serbest meslek icra etmelerini sağlar.

Sonra çalışma iznine nereden başvuracağınızı belirlemeniz gerekir. Çalışma iznine başvuru şekli şunlardır:

Yurtdışından başvuru: Yabancının vatandaşı olduğu veya yasal olarak bulunduğu ülkedeki Türk temsilciliğine (konsolosluk veya büyükelçilik) çalışma vizesi başvurusunda bulunmasıdır. Bu başvuru için pasaport, dilekçe, fotoğraf ve çalışılacak işe dair sözleşme örneği gereklidir. Başvuru sonucunda verilen referans numarası ile Türkiye’deki işveren veya vekili, 10 iş günü içinde online sistem üzerinden çalışma izni başvurusu yapmalıdır.

Yurtiçinden başvuru: Yabancının altı aydan fazla oturma iznine sahip olması halinde Türkiye’den online sistem üzerinden doğrudan çalışma izni başvurusunda bulunmasıdır. Bu başvuru için pasaport, fotoğraf, sağlık sigortası ve diğer gerekli belgeler gereklidir.

Son olarak çalışma izni başvurunuzu tamamlamanız gerekir. Başvurunuz online sistem üzerinden incelenir ve eksik belge varsa size bildirilir. Eksik belgeleri 30 gün içinde tamamlamanız gerekir. Aksi halde başvurunuz iptal edilir. Başvurunuz olumlu sonuçlanırsa, çalışma izni kartınız adresinize gönderilir.

Çalışma izni almak için gerekli belgeler başvuru türünüze ve şeklinize göre değişiklik gösterebilir. Genel olarak aşağıdaki belgeler gereklidir:

• Pasaport veya pasaport yerine geçerli belge
• Dört adet biyometrik fotoğraf
• Çalışılacak işe dair sözleşme örneği
• Geçerli sağlık sigortası
• Çalışma izni harcı ve kart bedeli ödendiğine dair dekont

AİLE BİRLEŞİMİ

Aile birleşimi, yabancı bir vatandaşın aynı ülkenin vatandaşı olan bir kişiyle evlenmesi veya çocuğunun bulunduğu ülkede yaşaması için yapılan başvurudur. Aile birleşimi, aile bütünlüğünün sağlanarak korunmasını amaçlar. Aile birleşimi için başvuruda bulunan yabancılar, başvurdukları ülkede oturma ve çalışma hakkı elde edebilirler.

Aile birleşimi nasıl alınır sorusunun cevabı, başvurulan ülkenin göçmenlik politikasına göre değişiklik gösterebilir. Ancak genel olarak aşağıdaki adımları izlemeniz gerekir:

Öncelikle aile birleşimi için uygun olup olmadığınızı belirlemeniz gerekir. Aile birleşimi için uygun olan yabancılar şunlardır:

• Başvurdukları ülkenin vatandaşı olan bir kişiyle evli olan yabancılar
• Başvurdukları ülkenin vatandaşı olan veya süresiz oturma iznine sahip olan bir kişinin eşi veya çocuğu olan yabancılar
• Başvurdukları ülkenin vatandaşı olan veya süresiz oturma iznine sahip olan bir kişinin anne, baba veya 18 yaşından küçük kardeşi olan yabancılar
• Sonra aile birleşimi başvurusunu nereden yapacağınızı belirlemeniz gerekir. Aile birleşimi başvurusu, genellikle ilgili ülkenin temsilciliğine (konsolosluk veya büyükelçilik) yapılır. Bazı ülkelerde ise online sistem üzerinden de başvuru yapılabilir.
• Son olarak aile birleşimi başvurunuzu tamamlamanız gerekir. Başvurunuz için gerekli belgeleri eksiksiz ve doğru bir şekilde hazırlamanız ve sunmanız gerekir. Ayrıca başvuru formunu doldurmanız, randevu almanız ve mülakata katılmanız gerekebilir.
• Aile birleşimi için gerekli belgeler başvuru türünüze ve şeklinize göre değişiklik gösterebilir. Genel olarak aşağıdaki belgeler gereklidir:
• Pasaport veya pasaport yerine geçerli belge
• Dört adet biyometrik fotoğraf
• Aile cüzdanı veya evlilik belgesi
• Doğum belgesi veya vukuatlı nüfus kayıt örneği
• Başvurduğunuz ülkenin vatandaşı olan veya süresiz oturma iznine sahip olan kişinin pasaportu veya kimlik kartı
• Başvurduğunuz ülkenin vatandaşı olan veya süresiz oturma iznine sahip olan kişinin oturma izni belgesi
• Başvurduğunuz ülkenin vatandaşı olan veya süresiz oturma iznine sahip olan kişi ile aranızdaki ilişkiyi kanıtlayan belgeler (örneğin nikah şahitleri, ortak banka hesabı, ortak faturalar, ortak seyahatler vb.)
• Başvurduğunuz ülkede yaşamınızı sürdürebileceğinize dair belgeler (örneğin gelir belgesi, kira kontratı, sağlık sigortası vb.)

VİZE

Vize, bir ülkeye giriş ve çıkış yapmak için yetkili makamlardan alınması gereken izin belgesidir. Vize, seyahat etmek istediğiniz ülkenin konsolosluğundan, vize başvuru merkezinden, havalimanından veya sınır kapısından alınabilir. Bazı ülkeler için internet üzerinden de vize başvurusu yapılabilir. Vize almak için seyahat amacınıza göre farklı vize türleri bulunmaktadır. Vize türleri şunlardır:

Öğrenci vizesi: Eğitim için yurt dışına çıkmak isteyen öğrencilere verilen vizedir.

Çalışma vizesi: Çalışma izni olarak da bilinir. Çalışmak amacıyla yurt dışına gidenlere verilen vizedir.

Turist vizesi: Turistik nedenlerle seyahat etmek isteyenlere verilen vizedir.

Geçiş vizesi: Bir ülkeye seyahat ederken başka bir ülkeden geçiş ya da aktarma yapılması gereken durumlarda verilen kısa süreli vizedir.

Resmi görev vizesi: Diplomatik bir görev için başka bir ülkeye gönderilen görevlilere verilen vizedir.

Vize almak için gerekli evraklar ülkeden ülkeye, seyahat amacına ve pasaport türüne göre değişiklik gösterebilir. Bu nedenle gitmek istediğiniz ülkenin konsolosluğuna başvurarak sizden istenilen evrakların bir listesini almanız gerekir. Genel olarak aşağıdaki evraklar vize başvurusunda talep edilir:

• Pasaport
• Biyometrik fotoğraf
• Aile toplum kâğıdı
• Sağlık sigortası
• Gelir belgesi
• Mesleki durum belgesi
• İkametgâh belgesi
• Evlilik cüzdanı (Evliler için)

Vize başvurusunun sonuçlanması, gerekli adımların tamamlanmasının ardından 3 ila 15 gün arasında sürebilir. Vize almanın bir hak değil, bir egemenlik hakkı olduğunu unutmayınız.

SINIR DIŞI EDİLME

Sınır dışı edilme, ülkemizde bulunan yabancıların kanunda sayılan hallerin varlığı halinde ülke dışına çıkarılması, bir süre ülkeye giriş yasağı konulması anlamına gelmektedir. Sınır dışı edilme, 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 52 ila 60 ıncı maddeleri arasında düzenlenmiştir. Sınır dışı edilme kararı, valiliklerce alınır ve en fazla 48 saat içinde sonuçlandırılır.

Sınır dışı edilme kararı alınacak yabancılar şunlardır:

• İki yıl veya daha uzun bir süre hapis cezasına çarptırılanlar
• Terör örgütü veya çıkar amaçlı suç örgütü yöneticisi, üyesi veya destekleyicisi olanlar
• Türkiye’ye giriş, vize ve ikamet izinleri için gerçek dışı bilgi ve sahte belge kullananlar
• Türkiye’de bulunduğu süre zarfında geçimini meşru olmayan yollardan sağlayanlar
• Kamu düzeni veya kamu güvenliği ya da kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlar
• Vize veya vize muafiyeti süresini on günden fazla aşanlar veya vizesi iptal edilenler
• İkamet izinleri iptal edilenler
• İkamet izni bulunup da süresinin sona ermesinden itibaren kabul edilebilir gerekçesi olmadan ikamet izni süresini on günden fazla ihlal edenler
• Çalışma izni olmadan çalıştığı tespit edilenler
• Türkiye’ye yasal giriş veya Türkiye’den yasal çıkış hükümlerini ihlal edenler
• Hakkında Türkiye’ye giriş yasağı bulunmasına rağmen Türkiye’ye geldiği tespit edilenler
• Uluslararası koruma başvurusu reddedilenler, uluslararası korumadan hariçte tutulanlar, uluslararası koruma başvurusu kabul edilemez olarak değerlendirilenler, uluslararası koruma başvurusunu geri çekenler, uluslararası koruma başvurusu geri çekilmiş sayılanlar, uluslararası koruma statüleri sona eren veya iptal edilenlerden haklarında verilen son karardan sonra kanunun diğer hükümlerine göre Türkiye’de kalma hakkı bulunmayanlar
• İkamet izni uzatma başvuruları reddedilenlerden, on gün içinde Türkiye’den çıkış yapmayanlar
• Uluslararası kurum ve kuruluşlar tarafından tanımlanan terör örgütleriyle ilişkili olduğu değerlendirilenler

Sınır dışı edilme kararına itiraz etmek mümkündür. Hakkında sınır dışı etme kararı verilen yabancı, yasal temsilcisi veya avukatı sulh ceza mahkemesine itiraz edebilir. Sulh ceza mahkemesi gerekli incelemeleri yaparak yabancının sınır dışı edilmesinin devamına ya da serbest kalmasına karar verebilir.

GÖÇMENLİK KARARININ İPTALİ

 Göçmenlik kararının iptali, yabancıların Türkiye’de ikamet etmelerine izin veren belgelerin geçersiz kılınması anlamına gelmektedir. Göçmenlik kararının iptali, 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 33 ila 37 ıncı maddeleri arasında düzenlenmiştir. Göçmenlik kararının iptali, valiliklerce alınır ve yabancıya tebliğ edilir.

Göçmenlik kararının iptal edildiği durumlar şunlardır:

• İkamet izni başvurusunda gerçeğe aykırı beyanda bulunulması veya sahte belge kullanılması
• İkamet izni süresinin bitiminden itibaren 10 gün içinde Türkiye’den çıkış yapılmaması veya yeni bir ikamet izni başvurusunda bulunulmaması
• İkamet izni süresinin bitiminden itibaren 10 gün içinde Türkiye’den çıkış yapılmaması veya yeni bir ikamet izni başvurusunda bulunulmaması
• İkamet izni türüne uygun olmayan faaliyetlerde bulunulması
• Kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından tehlike oluşturulması
• İkamet izni verilmesine engel olan hallerin ortaya çıkması

Göçmenlik kararına itiraz etmek mümkündür. Hakkında göçmenlik kararı verilen yabancı, yasal temsilcisi veya avukatı idare mahkemesine itiraz edebilir. İdare mahkemesi gerekli incelemeleri yaparak yabancının göçmenlik kararının iptaline ya da onaylanmasına karar verebilir.