Devletin ilgilenmesi ilkesi / Anonim Şirketlere Hakim Olan İlkeler
Devletin ilgilenmesi ilkesi
Anonim Şirketlere Hakim Olan İlkeler
-
- Devletin İlgilenmesi İlkesi
Anonim şirketlerin ekonomik hayatta oynadıkları rol ve etkilerinin büyüklüğü sebebiyle, kuruluş ve işleyiş bakımından en serbest sistemi kabul etmiş ülkelerde dahi, devlet bu şirketlerin faaliyetlerini izlemekte ve denetlemektedir. Türk hukukunda da bu ilkenin yansımaları Eski Ticaret Kanunu‘nda da mevcut olduğu gibi Yeni Ticaret Kanununun değişik hükümlerinde de mevcuttur.
Devletin ilgilenmesi ilkesi
Anonim şirketlerin kuruluşu ve esas sözleşme değişiklikleri kural olarak herhangi bir makamın iznine tabi değildir. Ancak özellik arz eden bazı anonim şirketlerde kuruluş ve esas sözleşme değişikliklerinde Gümrük ve Ticaret Bakanlığı‘ndan izin alınması gerekir ( TK.333 ). İzin alınması gereken anonim şirketlerin hangileri olduğuna ilişkin bir sayım yapılmamış önceden olduğu gibi Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından bir tebliğ yayınlanarak, bu şirketlerin neler olduğunun faaliyet alanları itibariyle belirleneceği hükme bağlanmıştır.
Bakanlık sadece kanunun emredici hükümlerine aykırılık bulunup bulunmadığını inceleyebilir. Kuruluşu ya da esas sözleşme değişiklikiğini gereklilik ve yerindelik bakımından denetleyemez ( TK.333 ).
Devletin ilgilenmesi ilkesinin bir diğer görünümü, kamu tüzel kişisinin şirket yönetim kurulunda temsil edilmesidir. Bu duruma işletme konusu kamu hizmeti olan anonim şirketlerde rastlanır. Yönetim kurulunda ilgili kamu tüzel kişisinin temsili için, şirket esas sözleşmesinde hüküm bulunması gereklidir ( TK.334 ).
İlkenin bir başka görünüm yeri ise, sadece anonim şirketler için değil, tüm ticaret şirketlerini ilgilendiren, düzenleme yapma ve denetim yetkisini Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ‘na veren TK.210 hükmüdür. Nitekim bu maddeye dayanarak Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından “ Ticaret Şirketlerinin Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ‘nca Denetlenmesi Hakkında Yönetmelik “ yayınlanmış, ticaret şirketlerinin kanunda belirtilen işlemlerinin denetlenmesinin ilke ve usulleri düzenlenmiştir. Bu Yönetmelik ‘e göre aşağıdaki işlemler bakanlığın denetimine tabidir:
- Kuruluş işlemleri,
- Ticaret siciline tescil ve ilan işlemleri,
- Ticaret unvanına ve işletme adına ilişkin işlemler,
- Ticari defterlere ilişkin işlemler,
- Birleşme, bölünme ve tür değiştirme işlemleri,
- Şirketler topluluğuna, bağlılığa ve hakimiyete ilişkin işlemler,
- Genel kurulun çağrılmasına, toplanmasına, karar almasına, görevlerine ve yetkilerine ilişkin işlemler,
- Yönetim organının oluşumuna, toplanmasına, karar almasına, sorumluluğuna, grev ve yetkilerine yönelik işlemler,
- Denetçinin seçilmesine ilişkin işlemler,
- Şirket sözleşmesinin değiştirilmesine ilişkin işlemler,
- Paya ve sermaye koyma borcuna ilişkin işlemler,
- Menkul kıymet işlemleri,
- Sermayenin artırılması, azaltılması ve tamamlanması işlemleri,
- Finansal tablolara, yıllık faaliyet raporlarına ve yedek akçelere yönelik işlemler,
- Kar, kazanç ve tasfiye payına ilişkin işlemler,
- Elektronik ve bilgi toplumu hizmetlerine ilişkin işlemler,
- Sona erme ve tasfiyeye yönelik işlemler,
- Kanuna dayanılarak çıkarılan düzenleyici işlemlere konu işlemler.
Kaynak : Şirket Hukuku ( S. 346 – 348 )
